 |
| Hipolit Wierzycki junior z Matką - Marią Wierzycką (Rościszewską). |
Kim był Hipolit Wierzycki? Był wujem Antoniego, bratem Marii Julii Żychiewicz, z domu Wierzyckiej. Urodził się 5 stycznia 1894 roku jako najstarszy syn kupca Hipolita Wierzyckiego i Marii Wierzyckiej, z domu Rościszewskiej. Losy Hipolita seniora i juniora rozgryza moja daleka ciotka - Łucja, nasz nadworny genealog rodzinny. Trudno mi się z nią równać, nawet bym nie śmiała. Ale mogę czerpać garściami informacje z jej
bloga. W 1914 roku Hipolit junior, 20-letni adept leśnictwa, poszedł walczyć za Ojczyznę. W 1915 roku Maria otrzymała list: "
Legionista Hipolit Wierzycki został wzięty do niewoli rosyjskiej w marcu b. r. roku pod Tłumaczem. W Stanisławowie bawił z całą partyą jeńców prawie cały tydzień. Był zupełnie zdrów i wesół. Póki tu przebywał biedy nie zaznał, gdyż ludzie znosili im jedzenie wiele tylko mogli. Został zaopatrzony w czystą bieliznę i inne potrzebne części ubrania. Gdzie jest obecnie nie wiem, gdyż z niewoli nie pisał..."
10 stycznia 1916 roku wysłał do Mamy swojej list. Był to ostatni kontakt z Hipolitem.
"Kochana Mamo! Piszę od miesięcy pierwszy raz. Zdaję mi się, że pisać już zapomniałem - jest tutaj nienajgorzej i Bóg widocznie czuwa nade mną. Żyję zdrów i oczekuję pokoju, czy Mamę i Rodzeństwo jeszcze zobaczę. Niech tam Mama nie zapomina o jeńcach wojennych jak i tu o nas ludzie dali pamiętają. Jestem w lasach Wiatskiej guberni niedaleko Sarapola na robocie (dokładny adres podam później). Życie mamy dobre, chleba nie brak, jest i parę kopiejek na tytoń, a przy pracy czas ulata w nadzieji rychłego pokoju.
Co słychać w Rabce z Mamą, Marią i Zosią, Stachem, Wieśkiem, Emilkiem i tatusiem Emilem?
Pisz Mamo o wszystkich. Może Bóg tak dobry i miłosierny, że jego opiekę bezustannie czuję nad sobą, da, że wiadomość dojdzie, a z nią pociecha na przyszłość..."
Po tym liście korespondencja ustała, a Matka Hipolita do końca życia nosiła czarną suknię na znak żałoby. Do zeszłego miesiąca rodzina nie wiedziała nic o losach Hipolita. Podejrzewano, że nie przeżył niewoli rosyjskiej, ale nie było żadnego potwierdzenia. Dopiero wspomniana wcześniej Łucja, po latach poszukiwań, trafiła na ślad. Bardzo konkretny i niestety bardzo smutny... Jak trafiła na wieści o Hipolicie opisała na
blogu, na którym się też opieram...
Źródłem informacji jest Panteon Polski, nr 8 z 15 kwietnia 1925 roku. W artykule Józefa Białyni Chołodeckiego pt "O niedoli jeńców i brańców w niewoli rosyjskiej" czytamy o nieludzkim traktowaniu więźniów. Opis jest bardzo obrazowy i pełen emocji, poniżej przedstawiam jego obszerne fragmenty. Porównując do dość optymistycznego listu Hipolita do Matki można sobie tylko westchnąć smutno i pomyśleć o bolszewickiej cenzurze...
"W odległości 1550 wiorst od Piotrogrodu, 1500 wiorst od Moskwy, 642 wiorst od gubernialnego miasta Wiatki, a 520 wiorst od stacji kolejowej w Kazaniu, wznosi się w powiecie sarapulskim potężna osada - Iżewska fabryk broni, licząca ok. 38.000 ludności. Tamto pracowało w zimie 1916 - 1916 ok. 1500 jeńców wojennych przy wyrąbie drzewa, wśród nich młodzież warstw inteligentnych, jak Karol Babel de Fronsberg, uczeń gimnazjum ze Stryja, Feliks Czerwiński, uczeń gimnazjalny z brzeźańskiego, Tadeusz Fabiański, akademik ze Lwowa, Juljusz Pietrzak, słuchacz Akademji Handlowej z Krakowa, N. Watyński, Hipolit Wierzycki, leśnik z Rabki, Stanisław Ziemborak, akademik ze Lwowa, wszyscy z Legionów Polskich, wzięci do niewoli w bitwach, dalej Józef Tohola, nauczyciel z Krakowa, z 13 pułku piechoty i inni.
Panem życia i śmierci tej grupy nieszczęśliwych był praporszczyk Mikołaj Babuszkin, istny tygrys w ludzkim ciele, godnym towarzyszem jego był Aleksander Gorszakow.
- Wymrożę, zniszczę, wytłumię całe to sobacze plemię - zawyrokował otwarcie Babuszkin i z całą konsekwencyą zabrał się do niegodnego dzieła.
Pierwszym środkiem było morzenie głodem jeńców, dostarczanie im, zmuszonym do ciężkiej pracy ręcznej, pokarmu ilościowo i jakościowo nie odpowiadającego wymogom ludzkiego organizmu. Łatwo zrozumieć, gdzie tonęły oszczędzone w ten sposób zasoby. Drugim środkiem mitręgi było umyślne narażanie jeńców na ciężkie, śmiertelne choroby. Zabraniano im n. p. wdziewania odzieży i obuwia, gdy byli zmuszeni wychodzić poza próg baraków w mroźne, wichurne, śnieżne noce zimowe. Osłabionych, chorych nawet zniewalano do wybiegania, w razie potrzeby, w samej bieliźnie tylko, do brodzenia boso po głębokim śniegu. Dzikie rozporządzenie to motywowano obawą, iżby odziany osobnik nie umknął z osady pod osłoną nocy. Opadających z sił, trapionych gorączką, odzianych w strzępy szmat tylko, pędzono przemocą do roboty po lasach, zasypanych zwałami śniegów. Niełatwe tam zadanie przypadało jeńcom. Każda dwójka musiała ściąć, przepiłować, zwlec lub znieść, połupać i poustawiać codziennie po łatrze paliwa. Pracujże teraz wśród takich warunków biedny człowiecze! Od świtu do nocy, w pocie czoła, nie myśląc o wypoczynku tem mniej o posiłku, wytężał każdy swe siły, lecz ileż to razy mimo wszystko, nie zdołał sprostać zadaniu. A wtedy czekały go w domu niewysłowione męki. Dobrze jeszcze, jeśli skończyło się na słownych zniewagach, na szturchańcach, nabiciu pięstuchem po karku i głowie, na przywiązaniu do słupa i policzkowaniu ubezwładnionego, ileź to jednak razy przystępowano do boleśniejszej egzekucji. Prowadzono ofiary do budynku łaziennego i tam obnażone smagano kijami, wygotowanemi poprzednio dla trwałości w ukropie. Trzech sołdatów wymierzało z rozmachem przepisaną liczbę plag wijącego się z bólu skazańcowi, a gdy bezwładny, omdlały, zsunął się z łąwki, dopełniano razy leżącemu na ziemi. Rozpaczne jęki bólu i cierpień westchnienia płynęły wtedy codziennie głuchem echem po głębinach borów. Zbitych zatrzymywano na miejscu, aż nie oschły łzy i oblicze nie przybrało spokojniejszego wyrazu. Nieczuli na ludzkie cierpienia sołdaci istni siepacze, prześcigali się w gorliwem spełnianiu zadania zwłaszcza, że groziła w danym razie i im kara z rąk komendanta. Wyjątkiem byli ludzcy wykonawcy wyroków Babuszkina. Gdy wymierzano niekiedy razy na miejscu w lesie, poza stosami drzewa, zdarzały się wypadki, iż litościwy sołdat symulował tylko ruchem bicie delikwenta, ten ostatni zaś krzyczał i jenczał co mu sił starczyło.
Truchlejąc przed udręczeniami i mękami, próbowali czasem jeńcy, pędzeni naturalnym odruchem samozachowawczym, szukać w ucieczce ratunku i ocalenia, mało atoli komu udawało się umknąć z tego piekieł czeluścia. Nietrudno odgadnąć, co się działo z takim uciekinierem po schwytaniu go i sprowadzeniu przed srogie oblicze Babuszkina.
Lekarz wykonywał swój obowiązek pożal się Boże! Gorączkujących, chorych wysyłał do pracy, na szczerniałe od plag plecy nie zwracał uwagi, opuchnięte i pełne ran i wrzodów usta kazał zasypywać zwykłą solą kuchenną. Chory leżąc nieraz bez porady lekarskiej, bez jadła i napoju dni kilka, w kącie zgniłego barłogu, zamykał tutaj swój męczeński żywot dopiero powracający z ciężkiej pracy zbiedzeni koledzy, znajdowali skostniałe zwłoki towarzysza. Cóż dziwnego że wśród takich mąk i katuszy, uległa przeważna część jeńców w krótkim czasie, cierpieniom. (...)
Z wymienionej powyżej inteligentnej młodzi przepłacił życiem Wierzycki swą niewolę.
- Jużto wogóle - pisze Dr. Marceli Nałęcz Dobrowolski (...) - nie wśród gorącej walki, w bitwie, nie wśród szczęku oręża, ale katowani przez carskich zbirów, siepaczy, wampirów, ludojadów, ginęły zastępy jeńca - Polaka! Społeczeństwo rosyjskie ponosi straszliwą odpowiedzialność za tolerowanie owych zbrodni wobec najnieszczęśliwszych ofiar krwawej wojny..."
Tyle w temacie Hipolita juniora... Oddał życie za Ojczyznę. leśnik, Legionista z Rabki...
Swoszowice pojawiły się w naszym
życiu dzięki zawodom jeździeckim, w których okresowo braliśmy
udział w latach poprzednich. W tym roku ta miejscowość, a raczej
dzielnica Krakowa, zaistniała dzięki Feliksiewiczom, naszym
"końskim" znajomym. Dziewczyny Ingarden pojechały na
treningi skokowe do Iwony, właścicielki Ośrodka Jeździeckiego"Diagram". Dziewczyny jeździły, a my plotkowaliśmy. O
różnych życiowych perturbacjach, potem o historii i rodzinie.
Okazało się, że Zbyszek jest dyrektorem prywatnego Muzeum SprawWojskowych, które od 2 lat działa w swoszowickim forcie z I wojny
światowej. A do tego współuczestniczy w wydaniu książki o
historii Swoszowic, ze szczególnym uwzględnieniem Uzdrowiska i
Parku Zdrojowego. Kilka lat temu Uzdrowisko świętowało dwusetne
urodziny! I tu uwaga: założycielem Uzdrowiska i Parku Zdrojowego,
ówczesnym właścicielem wsi Swoszowice, był nikt inny jak FeliksRadwański, pra-pra-pra-dziad Jacka Ingardena,
pra-pra-pra-pra-dziadek dzieci Ingarden! Pewnie czytelnicy
zastanawiać się będą, jaki związek ma Feliks Radwański z
Antonim Żychiewiczem, którego ten blog dotyczy. Wspólnym
mianownikiem są Julia, Karolina, Błażej i Mikołaj Ingarden.
Szkoda by było o Feliksie nie wspomnieć, w końcu to nie-byle-jaki
przodek. Oprócz Uzdrowiska był twórcą krakowskich Plant i
pomysłodawcą Kopca Kościuszki, a do tego dzięki sprytnemu tłumaczeniu ocalił Bramę Floriańską. O szczegółach pisać nie
będę, ponieważ zainteresowani sami znajdą informacje w sieci.
W związku w tymi wszystkimi
rewelacjami postanowiliśmy zwiedzić fort swoszowicki i
przespacerować się po pełnym zabytkowych drzew Parku Zdrojowym.
Fort, mimo krótkiego użytkowania jako muzeum, zrobił na nas duże
wrażenie. Wszystkie zbiory są prywatnymi pamiątkami, przekazanymi
lub udostępnionymi muzeum przez rodziny dawnych żołnierzy. Jest
jeszcze sporo pomieszczeń, które czekają na swoje ekspozycje, ale
już teraz jest co podziwiać. Na nas oczywiście największe
wrażenie zrobiła sala operacyjna, ze stołem pokrytym zakrwawionymi
serwetami i kompletnym wyposażeniem chirurgicznym ;)
